Biblioteczka popularnonaukowa – książki

Ogromna ilość pytań "jak zacząć?" i próśb o polecenie książek w interesujący sposób opowiadających o wszechświecie, przekonała mnie to stworzenia poniższej biblioteczki. Będę ją systematycznie uzupełniał, dodając kolejne tytuły, które moim zdaniem, są warte do przewertowania. Pozostawiam również włączone komentarze. Proszę jednak wykorzystywać je wyłącznie w celu rekomendowania lub pytań związanych z literaturą popularnonaukową.

Na start

Czyli, coś łatwego i ogólnego na początek przygody z wszechświatem.

Jak przetrwać wśród czarnych dziur

Autor: Dave Goldberg, Jeff Blomquist;
Tytuł oryginału: A user's guide to the universe;
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2014;
Liczba stron: 391.
Treść: Szczególna i ogólna teoria względności, mechanika kwantowa, model standardowy, wielki wybuch, życie pozaziemskie.

Książka idealna dla każdego laika, który nie wie od czego zacząć swoją przygodę z wszechświatem. Dwóch profesorów Drexel University, banalnym językiem tłumaczy najciekawsze zagadnienia z zakresu fizyki małych i dużych obiektów, dorzucając do tego sporą garść abstrakcyjnego humoru i zabawnych ilustracji. Recenzja | Spis treści

Krótka historia czasu

Autor: Stephen Hawking;
Tytuł oryginału: A brief history of Time. From the Big Bang to Black Holes;
Wydawnictwo: Zysk i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Poznań 2000;
Liczba stron: 178.
Treść: Szczególna i ogólna teoria względności, podstawy mechaniki kwantowej, model standardowy, czarne dziury, wielki wybuch, strzałki czasu, teoria wszystkiego.

Klasyka i bestseller, którego... nie polecam osobom zupełnie zielonym. Krótka historia czasu, sprawdza się przede wszystkim jako rodzaj podsumowania czy przypomnienia pewnych informacji, zwłaszcza ze względu na bardzo syntetyczne podejście do poszczególnych tematów. Lektura obowiązkowa dla czytelników ceniących swój czas (to tylko 178 stron!).

Wszechświaty Równoległe. Powstanie wszechświata, wyższe wymiary i przyszłość kosmosu

Autor: Michio Kaku;
Tytuł oryginału: Parallel Worlds. A Journey Through Creation, Higher Dimensions, and the Future of the Cosmos;
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2007;
Liczba stron: 385.
Treść: Podstawy mechaniki kwantowej, wyższe wymiary, teoria strun, wyższe wymiary przestrzenne, wielki wybuch, wszechświaty równoległe, koniec wszechświata.

Wbrew futurystycznej nazwie i okładce, medialny Michio Kaku w swojej książce prosty sposób prezentuje podstawy osiągnięć najnowszej fizyki. To nie tylko opowieść o hipotetycznych strunach i wyższych wymiarach, ale również obszerne kompendium pełne ciekawostek z zakresu mechaniki kwantowej i kosmologii.

Kosmos

Autor: Carl Sagan;
Tytuł oryginału: Cosmos: The Story of Cosmic Evolution, Science and Civilisation;
Wydawnictwo: Zysk i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Poznań 1997;
Liczba stron: 212.
Treść: Rozmiary kosmosu, Układ Słoneczny, podstawy astronomii, ewolucja gwiazd.

Sagan to ikona, którą obowiązkowo powinien kojarzyć każdy amator nauk przyrodniczych. Zmarły kilkanaście lat temu astronom, dosłownie zaraża swoją pasją, przechodząc od najzwyklejszych zjawisk dnia codziennego do majestatu wszechświata.

Kosmologia

Czyli nieco o rzeczywistości w skali makro.

Początek Wszechświata

Autor: John Barrow;
Tytuł oryginału: The Origin of the Universe;
Wydawnictwo: Bertelsmann Media Sp. z o.o.;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 1999;
Liczba stron: 175.
Treść: Wielki wybuch, inflacja kosmologiczna, ekspansja wszechświata, problem jednorodności, osobliwość, czas urojony.

Krótka książka, która w konkretny sposób zarysowuje wszystkie najistotniejsze informacje dotyczące narodzin wszechświata. Znajdziemy w niej zarówno teoretyczne rozważania dotyczące pierwotnej osobliwości, jak i opis najważniejszych, z punktu widzenia kosmologa, doświadczeń i obserwacji. Spis treści

Czarne Dziury i Wszechświat

Autor: Igor Nowikow;
Tytuł oryginału: Black Holes and the Universe;
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 1995;
Liczba stron: 238.
Treść: Narodziny czarnych dziur, budowa czarnych dziur, obserwacje czarnych dziur, promieniowanie Hawkinga, wielki wybuch, inflacja kosmologiczna, ciemna materia i energia, neutrina, ekspansja wszechświata.

Pozycja co prawda nie pierwszej świeżości, ale warta uwagi ze względu na nieprzeciętnego autora: Igora Nowikowa, dyrektora Centrum Astrofizyki Teoretycznej w Kopenhadze, wieloletniego współpracownika Jakowa Zeldowicza. Autor, który osobiście brał udział w wielu znaczących odkryciach dotyczących fizyki czarnych dziur, bez udziwnień zarysowuje teorię badań nad obiektami o ekstremalnej gęstości. Spis treści

Ciemna Strona Wszechświata: W poszukiwaniu brakujących składników rzeczywistości

Autor: Richard Panek;
Tytuł oryginału: The 4 Percent Universe. Dark Matter, Dark Energy, and the Race to Discover the Rest of Reality;
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2011;
Liczba stron: 392.
Treść: Ciemna materia i energia, ekspansja wszechświata, kształt wszechświata, stała kosmologiczna, koniec wszechświata.

Sam autor fizykiem nie jest, toteż jego praca przybiera raczej formę reportażu niż wykładu. Inspiracją Ciemnej strony wszechświata, były odkrycia zapoczątkowane przez Verę Rubin (odkrywczyni ciemnej materii) i ukoronowane całkiem niedawno nagrodą Nobla dla Saula Perlmuttera, Briana Schmidta i Adama Riessa. Przydatna pozycja dla osób ciekawych przyczyn ciągłego wzrostu prędkości ekspansji wszechświata.

Czarne Dziury i Krzywizny Czasu: Zdumiewające dziedzictwo Einsteina

Autor: Kip Thorn;
Tytuł oryginału: Black Holes and Time Warp;
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2004;
Liczba stron: 612.
Treść: Szczególna i ogólna teoria względności, narodziny czarnych dziur, budowa czarnych dziur, obserwacje czarnych dziur, promieniowanie Hawkinga.

Niewątpliwie jedna z najlepszych popularnonaukowych prac poświęconych czarnym dziurom. Autorem jest prof. Kip Thorn, którego możecie kojarzyć z gościnnych występów w programach telewizyjnych. Naukowiec w przystępny sposób, bardzo dokładnie opisuje problematykę czarnych dziur oraz potrzebny do jej zrozumienia kontekst; nierzadko odwołując się do własnych badań i autorytetu (Thorn był jedną z pierwszych osób dyskutujących z Hawkingiem na temat parowania czarnych dziur).

Wielki Początek. 14 miliardów lat kosmicznej ewolucji.

Autor: Neil deGrasse Tyson, Donald Goldsmith;
Tytuł oryginału: Origins. Fourteen Billion Years of Cosmic Evolution;
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2004;
Liczba stron: 256.
Treść: Wielki wybuch, narodziny pierwszych galaktyk, gwiazd i układów planetarnych, egzoplanety, życie pozaziemskie, SETI.

Dwóch popularnych autorów, sporządziło dość ogólny przegląd najważniejszych odkryć z zakresu astronomii i astrofizyki. Wielki Początek, sięga więc nieco dalej niż Początek Wszechświata Barrowa, opisując proces ewolucji kosmosu, w zasadzie do dnia dzisiejszego.

Mikroświat

Czyli o atomach, kwantach, strunach i wszystkim co niewidoczne.

Piękno Wszechświata. Superstruny, ukryte wymiary i poszukiwania teorii ostatecznej

Autor: Brian Greene;
Tytuł oryginału: The Elegant Universe: Superstrings, Hidden Dimensions, and the Quest for the Ultimate Theory;
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2002;
Liczba stron: 434.
Treść: Szczególna i ogólna teoria względności, mechanika kwantowa, model standardowy, struktura przestrzeni, wyższe wymiary przestrzenne, teoria strun, m-teoria.

Jedna z najważniejszych i najciekawszych pozycji w całym zestawieniu. Znany popularyzator nauki – Brian Greene – zabiera nas w długą podróż przez niesamowitą krainę fizyki teoretycznej. Rzecz jasna, lwią część książki zajmuje wyłożenie zasad hipotetycznej teorii strun. Zaryzykuję stwierdzenie, że nie spotkacie lepszego, popularnonaukowego opracowania tego tematu.

W poszukiwaniu kota Schrödingera. Realizm w fizyce kwantowej

Autor: John Gribbin;
Tytuł oryginału: In Search of Schrödinger's Cat: Quantum Physics and Reality;
Wydawnictwo: Zysk i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 1997;
Liczba stron: 269.
Treść: Mechanika kwantowa, zasada nieoznaczoności, natura światła, radioaktywność, zakaz Pauliego, interpretacja zjawisk kwantowych, eksperyment EPR.

Gribbin ewidentnie ma słabość do słynnego eksperymentu myślowego Erwina Schrödingera – inna jego książka nosi tytuł Kotki Schrödingera. W obu przypadkach, mamy do czynienia z odpowiednią lekturą dla każdej osoby zainteresowanej konkretnie regułami rządzącymi zwariowanym światem kwantów.

Boska Cząstka: Jeśli Wszechświat jest odpowiedzią, jak brzmi pytanie?

Autor: Leon Lederman, Dick Teresi;
Tytuł oryginału: The God Particle: If the Universe Is the Answer, What Is the Question?;
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2005;
Liczba stron: 340.
Treść: Historia i podstawy fizyki, mechanika kwantowa, zasada nieoznaczoności, zasada działania akceleratorów cząstek elementarnych, model standardowy, oddziaływania podstawowe, teoria strun, bozon Higgsa.

Wybitna książka, która wyszła spod ręki noblisty i byłego dyrektora Fermilab, Leona Ledermana. Obdarzony niezwykłym poczuciem humoru profesor, przeprowadza nas za rączkę przez dzieje badań fizycznych, rozpoczynając już w antyku a kończąc na amerykańskim Tevatronie. Premiera książki miała miejsce przed odkryciem bozonu Higgsa, toteż Lederman pisze jeszcze o hipotezach. Mimo to, ze względu na rewelacyjnie opisane podstawy fizyki cząstek elementarnych oraz jedyny w swoim rodzaju klimat (żarty i anegdoty nie raz zmuszą was do szczerego rechotu), Boską Cząstkę będę polecał jeszcze długo każdemu.

Pukając do Nieba Bram. Jak fizyka pomaga zrozumieć wszechświat

Autor: Lisa Randall;
Tytuł oryginału: Knocking on Heaven’s Door: How Physics and Scientific Thinking Illuminate the Universe and the Modern World;
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2013;
Liczba stron: 598.
Treść: Mechanika kwantowa, zasada nieoznaczoności, zasada działania i budowa Wielkiego Zderzacza Hadronów, model standardowy, teoria strun, bozon Higgsa.

Lisa Randall koncentruje się w swojej pracy na praktycznych aspektach pracy fizyka cząstek elementarnych. W odróżnieniu do Ledermana, pani profesor wychodzi poza granice Stanów Zjednoczonych, szeroko rozprawiając na temat funkcjonowania i badań prowadzonych w największym współczesnym akceleratorze – Wielkim Zderzaczu Hadronów.

Od splątania cząstek do kwantowej teleportacji

Autor: Anton Zeilinger;
Tytuł oryginału: Dance of the photons from Einstein to quantum teleportation;
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2013;
Liczba stron: 336.
Treść: Mechanika kwantowa, zasada nieoznaczoności, interpretacja zjawisk kwantowych, eksperyment EPR, nierówności Bella, stan splątany, problem teleportacji.

Książka nie należy do ekstraklasy literatury popularnonaukowej, ale może okazać się cenna dla każdej osoby zainteresowanej przyszłością tzw. teleportacji kwantowej. Trudno się dziwić, skoro zespół prowadzony przez Antona Zeilingera jest aktualnie hegemonem w dziedzinie badań stanu splątanego cząstek. Wykład na temat samego splątania, poprzedza wyczerpujący opis podstaw i historii mechaniki kwantowej. Recenzja | Spis treści

Filozofia, futurystyka i inne

Czyli, coś skłaniającego do przemyśleń o nauce współczesnej i przyszłej.

Bóg i Nowa Fizyka

Autor: Paul Davies;
Tytuł oryginału: God and the New Physics;
Wydawnictwo: Cyklady;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 1996;
Liczba stron: 336.
Treść: Mechanika kwantowa, zasada nieoznaczoności, interpretacja zjawisk kwantowych, problem obserwatora w mechanice kwantowej, filozofia przyrody.

Według ks. Hellera książce towarzyszą pewne błędy teologiczne. Trudno mi tę tezę zweryfikować, ale faktycznie Paul Davies, jako fizyk-kosmolog, może wydawać się kiepskim autorytetem w kwestiach wiary. Bez względu na to, moim zdaniem profesor Cambridge w świetny sposób łączy elementy czysto filozoficzne z naukami przyrodniczymi. Zwracam uwagę, iż pierwsze wydanie Boga i Nowej Fizyki, miało miejsce dość dawno temu; stąd "nową fizykę" należy traktować tu dość umownie. Lektura warta jest zachodu ze względu na liczne przemyślenia, które nie ulegają przedawnieniu.

Ogień w równaniach

Autor: Kitty Ferguson;
Tytuł oryginału: The Fire in the Equations. Science, Religion and Search for God;
Wydawnictwo: Zysk i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Poznań 2001;
Liczba stron: 322.
Treść: Filozofia przyrody, obecność Boga, spór między religią a nauką, wielki wybuch, osobliwość, czas urojony, wszechświaty równoległe.

Pani Ferguson w wielu publikacjach daje wyraz swojemu zainteresowaniu permanentnym konfliktem toczonym między wiarą a nauką. No właśnie, czy na pewno konfliktem? Autorka w obszerny sposób, obok rozdziałów typowo naukowych, zajmuje się problemem obecności Boga w nauce, nierzadko wchodząc w ideologiczne dysputy m.in. ze Stephenem Hawkingiem. Spis treści

Wizje, czyli jak nauka zmieni świat w XXI wieku

Autor: Michio Kaku;
Tytuł oryginału: How Science Will Revolutionize the 21st Century;
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2010;
Liczba stron: 322.
Treść: Futurystyka, mechanika kwantowa, nanotechnologia, komputer kwantowy, sztuczna inteligencja, przyszłość medycyny.

Wizje to sztandarowy przykład twórczości profesora z Nowego Jorku. Autor robi to co potrafi najlepiej: zastanawia się nad przyszłością Ziemi i gatunku ludzkiego. Jak daleko posunie się technologia? Czy znajdziemy sposób na nieśmiertelność? Zawładniemy czasem i przestrzenią aby podróżować między gwiazdami lub galaktykami?

Miliardy, miliardy. Rozmyślania o życiu i śmierci u schyłku tysiąclecia

Autor: Carl Sagan;
Tytuł oryginału: Billions and Billions: Thoughts on Life and Death at the Brink of the Millennium;
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 1997;
Liczba stron: 232.
Treść: Wielkość wszechświata, ochrona środowiska, globalne ocieplenie, spór między religią a nauką, aborcja, przyszłość nauki.

Ostatnia praca, która wyszła spod ręki największego popularyzatora nauki; właściwie kończona już na łożu śmierci. Sagan oddał nam do dyspozycji naukowo-filozoficzny miszmasz. Każdy z kolejnych rozdziałów stanowi jak gdyby odrębny artykuł dotykający trudnych zadań, przed którymi stoi ludzkość. Jednocześnie Miliardy, miliardy to opowieść sentymentalna, zwieńczona autobiograficznym fragmentem opowiadającym o walce astronoma z nowotworem. Recenzja